ΕΛΛΑΔΑ
Μετεκπαίδευση και Επανεκπαίδευση στον Τουριστικό κλάδο στην Ελλάδα
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ
Η εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι υποχρεωτική για τα παιδιά ηλικίας 5 έως 15 ετών, καλύπτοντας την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και τον πρώτο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή το γυμνάσιο, που διαρκεί τρία χρόνια. Μετά από αυτό, οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα στη γενική και την επαγγελματική εκπαίδευση.
Η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση ρυθμίζεται από το κράτος και εποπτεύεται από το Υπουργείο Παιδείας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Η μετα-υποχρεωτική επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται μέσω:
Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑ.Λ.): προσφέρουν ημερήσια και εσπερινά προγράμματα σπουδών για ενήλικες και εργαζόμενους κάτω των 18 ετών. Τα πτυχία των ημερήσιων και εσπερινών ΕΠΑ.Λ. είναι ισοδύναμα. Οι ειδικότητες, όπως η διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων, διαμορφώνονται με βάση τις ανάγκες κάθε περιοχής.
Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης (Σ.Ε.Κ.): προσφέρουν διετή προγράμματα που περιλαμβάνουν θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση.
Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας (ΕΠΑ.Σ.) του Δημόσιου Οργανισμού Απασχόλησης: προσφέρουν επίσης διετή εκπαίδευση.
Η μεταλυκειακή φάση περιλαμβάνει:
Ένα προαιρετικό έτος μαθητείας για αποφοίτους των Επαγγελματικών Λυκείων, το οποίο συνδυάζει μαθήματα στην τάξη με εμπειρία στον χώρο εργασίας. Η μαθητεία αυτή αποσκοπεί στην ενίσχυση των επαγγελματικών δεξιοτήτων και στην ευκολότερη ένταξη των αποφοίτων στην αγορά εργασίας.
Κύριοι φορείς μη πανεπιστημιακής μεταλυκειακής εκπαίδευσης:
Σχολές Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης (Σ.Α.Ε.Κ.), οι οποίες στο παρελθόν ονομάζονταν Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.). Οι σχολές αυτές μπορεί να είναι δημόσιες ή ιδιωτικές.
Τα δημόσια Ι.Ε.Κ. χρηματοδοτούνται από το κράτος και προσφέρουν δωρεάν εκπαίδευση χωρίς δίδακτρα.
Τα προγράμματα σπουδών διαρκούν πέντε εξάμηνα (δύο χρόνια και ένα εξάμηνο), εκ των οποίων:
τα τέσσερα εξάμηνα αφορούν θεωρητική και εργαστηριακή κατάρτιση και
το πέμπτο εξάμηνο περιλαμβάνει υποχρεωτική πρακτική άσκηση.
Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, οι σπουδαστές λαμβάνουν βεβαίωση περάτωσης και μπορούν να συμμετάσχουν σε εξετάσεις πιστοποίησης, οι οποίες διενεργούνται από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού.
Οι επιτυχόντες αποκτούν πιστοποίηση επιπέδου 5 στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων.
Ο Νόμος 4763/2020 θέσπισε το Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, το οποίο ευθυγραμμίζεται με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων στα επίπεδα τρία, τέσσερα και πέντε.
Το επίπεδο τρία περιλαμβάνει τις Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης και τις Επαγγελματικές Σχολές Μαθητείας.
Το επίπεδο τέσσερα αφορά τα Επαγγελματικά Λύκεια.
Το επίπεδο πέντε περιλαμβάνει τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης και το Μεταλυκειακό Έτος - Τάξη Μαθητείας των Επαγγελματικών Λυκείων.
Οι κάτοχοι προσόντων επιπέδου πέντε μπορούν να εισαχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω ειδικών εξετάσεων, βάσει προκαθορισμένης ποσόστωσης.
Ο σκοπός της δημιουργίας του Εθνικού Συστήματος είναι η αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, προκειμένου να ενισχυθούν οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι ικανότητες του εργατικού δυναμικού, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας.
Ο Νόμος 5082/2024 ενισχύει περαιτέρω αυτό το σύστημα.
Οι δημόσιοι και ιδιωτικοί πάροχοι επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης εποπτεύονται από διάφορους φορείς υπό το Υπουργείο Παιδείας, με σκοπό την εξασφάλιση της σύνδεσης των προγραμμάτων με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.
Η επίσημη επαγγελματική εκπαίδευση χρηματοδοτείται κυρίως από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Το σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ελλάδα αντιμετωπίζει προκλήσεις, καθώς παραδοσιακά δεν είναι ελκυστικό για τους νέους και συνδέεται με το στερεότυπο της "κατώτερης" επιλογής, σε αντίθεση με την ανώτατη εκπαίδευση, η οποία θεωρείται οδός για κοινωνική ανέλιξη.
Υπάρχει επίσης αβεβαιότητα σχετικά με την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων. Επιπλέον, η εκπαιδευτική κουλτούρα της Ελλάδας ευνοεί τη συμβατική διδασκαλία στην τάξη, με αποτέλεσμα τα Επαγγελματικά Λύκεια να είναι η κυρίαρχη επιλογή στην επαγγελματική εκπαίδευση.
Αυτό έχει ως συνέπεια η επαγγελματική εκπαίδευση να προσελκύει κυρίως μαθητές χαμηλών επιδόσεων από οικονομικά ασθενέστερα στρώματα, ενισχύοντας τις προκαταλήψεις και καθιστώντας την δευτερεύουσα επιλογή σπουδών.
Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, το αναμορφωμένο Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Δια Βίου Μάθησης (Νόμος 4763/2020) επιδιώκει την ενίσχυση της ποιότητας και της ελκυστικότητας της επαγγελματικής εκπαίδευσης.
Οι μεταρρυθμίσεις έχουν δώσει μεγαλύτερη έμφαση στη μαθητεία και στη μάθηση μέσω της εργασίας, διευκολύνοντας την ομαλή μετάβαση από την εκπαίδευση στην απασχόληση και μειώνοντας την ανεργία των νέων.
Τα διετή προγράμματα μαθητείας στο μετα-υποχρεωτικό επίπεδο μπορούν να αντιμετωπίσουν την πρόωρη εγκατάλειψη της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, παρέχοντας επαγγελματική εκπαίδευση συνδεδεμένη με την τοπική οικονομία.
ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΚΛΑΔΟ
Ο τουρισμός διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο τοπίο της απασχόλησης στην Ελλάδα, αντιστοιχώντας σε περίπου 20,89% της συνολικής απασχόλησης της χώρας, με περίπου 963.000 εργαζόμενους να απασχολούνται άμεσα ή έμμεσα στον κλάδο.
Το 2014, η τουριστική βιομηχανία συνέβαλε κατά 19,2% στην απασχόληση της χώρας, ενώ πριν από την πανδημία του κορονοϊού, η συμβολή αυτή είχε αυξηθεί περίπου στο 25%.
Ο κλάδος βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό, καθώς άνω του 60% των εργαζομένων δεν διαθέτουν τυπική κατάρτιση, γεγονός που δημιουργεί προκλήσεις, καθώς ο τουρισμός μεταβαίνει προς υψηλότερα πρότυπα υπηρεσιών και βιώσιμες πρακτικές.
Το 2023, ο τουριστικός τομέας στην Ελλάδα κατέγραψε περίπου 80.000 κενές θέσεις εργασίας, με σημαντικές ελλείψεις στον ξενοδοχειακό και τον επισιτιστικό κλάδο. Αυτό το έλλειμμα προσωπικού αναδεικνύει την άμεση ανάγκη προσέλκυσης και διατήρησης εξειδικευμένων επαγγελματιών για να υποστηριχθεί η σταθερή ανάπτυξη του τομέα.
Παρότι ο τουρισμός αποτελεί βασικό μοχλό ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία, δεν έχει οδηγήσει σε σημαντική αναδιάρθρωση της απασχόλησης προς τον τριτογενή τομέα παροχής υπηρεσιών. Η ικανότητα διατήρησης υψηλής ποιότητας εξυπηρέτησης και η προσαρμογή στις νέες απαιτήσεις της αγοράς είναι κρίσιμες για την επιτυχία της Ελλάδας ως παγκόσμιου τουριστικού προορισμού.
Θέσεις με υψηλή ζήτηση περιλαμβάνουν:
Καμαριέρες
Εξειδικευμένα διοικητικά στελέχη
Υπαλλήλους υποδοχής
Μάγειρες
Προσωπικό εξυπηρέτησης πελατών
Η τρέχουσα ζήτηση δεξιοτήτων στον ελληνικό τουριστικό τομέα επικεντρώνεται σε βασικές ικανότητες, όπως:
Εξαιρετική εξυπηρέτηση πελατών, για τη διασφάλιση της ικανοποίησης των επισκεπτών
Πολυγλωσσία, για αποτελεσματική επικοινωνία με διεθνείς τουρίστες
Εξειδίκευση στο ψηφιακό μάρκετινγκ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για την προβολή των υπηρεσιών
Τεχνολογική επάρκεια στη χρήση λογισμικού διαχείρισης ξενοδοχείων
Όσον αφορά τα απαιτούμενα προσόντα:
Πτυχία στον τομέα του Τουρισμού και της Διοίκησης Φιλοξενίας θεωρούνται απαραίτητα
Επίσης απαιτούνται επαγγελματικές πιστοποιήσεις για ειδικότητες όπως οι ξεναγοί και το προσωπικό υποδοχής
Οι δεξιότητες στον βιώσιμο τουρισμό αποκτούν διαρκώς μεγαλύτερη σημασία, λόγω της αυξανόμενης ζήτησης για οικολογικές και φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές.
Παρά τη συνεχή αύξηση της ανάγκης για εξειδικευμένους επαγγελματίες, μόνο το 24% των εργαζομένων διαθέτει τυπικά προσόντα από τουριστικές σχολές, γεγονός που υποδεικνύει έντονη αναντιστοιχία ανάμεσα στις ανάγκες του κλάδου και τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού.
Πολλοί εργαζόμενοι σε κρίσιμες θέσεις δεν διαθέτουν την εξειδικευμένη κατάρτιση που απαιτείται για να ανταποκριθούν στα σύγχρονα πρότυπα ποιότητας των υπηρεσιών.
Αυτό το κενό αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και της ανάπτυξης εκπαιδευτικών προγραμμάτων που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του τουριστικού κλάδου.
Είναι απαραίτητο οι εργαζόμενοι να διαθέτουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα του τουριστικού τομέα στην Ελλάδα. Η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος είναι κρίσιμη για τη διατήρηση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών και την προώθηση βιώσιμης ανάπτυξης στον κλάδο.
Οι βασικές εκπαιδευτικές ανάγκες στον τουριστικό τομέα στην Ελλάδα επικεντρώνονται σε διάφορους τομείς ανάπτυξης:
Δεξιότητες εξυπηρέτησης πελατών
Υπάρχει έντονη ανάγκη για ενίσχυση της ικανότητας των εργαζομένων να χειρίζονται σωστά τις αλληλεπιδράσεις με τους πελάτες, με έμφαση:
• Στην κατανόηση και πρόβλεψη της συμπεριφοράς των πελατών
• Στη διαχείριση προσδοκιών και παραπόνων
• Στην αποτελεσματική διαπολιτισμική επικοινωνία, λόγω της πολυπολιτισμικότητας των τουριστών
Ανάγκες εκπαίδευσης στην προσωπική ανάπτυξη
Η κατανόηση της εταιρικής κουλτούρας είναι κρίσιμη, καθώς πολλοί ανειδίκευτοι εργαζόμενοι δυσκολεύονται να ενταχθούν στο εργασιακό περιβάλλον.
Επιπλέον απαιτούνται:
• Εκπαίδευση στην προσωπική υγιεινή, ιδίως στον επισιτιστικό τομέα
• Αποτελεσματική διαχείριση χρόνου, λόγω του γρήγορου ρυθμού της εργασίας
• Αναβάθμιση δεξιοτήτων στις πωλήσεις, για τη βελτίωση των εσόδων σε θέσεις πρώτης γραμμής
Ανάγκες εκπαίδευσης σε θέσεις διοίκησης
Οι διευθυντές χρειάζονται:
• Εκτενή εκπαίδευση στον κοστολόγιο και τη γνώση των προϊόντων, για τη διατήρηση της κερδοφορίας και τη βελτίωση της εμπειρίας του πελάτη
• Εξειδικευμένη εκπαίδευση για υπεύθυνους αγορών, ώστε να λαμβάνουν αποφάσεις βασισμένες στην ποιότητα των προϊόντων
Ανάγκες εκπαίδευσης στον τομέα της εστίασης
Υπάρχουν σημαντικά κενά σε ρόλους κουζίνας, με ανάγκη για:
• Εξειδίκευση στο κρασί, στα κοκτέιλ και στα τοπικά προϊόντα
• Αυξανόμενη ζήτηση για γνώσεις στην προετοιμασία ωμών τροφίμων, γεγονός που απαιτεί βασική μαγειρική εκπαίδευση για ανειδίκευτους μάγειρες
Συνεργασία και εταιρική κουλτούρα στον τομέα καθαριότητας
Ο κλάδος καθαριότητας αντιμετωπίζει δυσκολίες λόγω πολιτισμικών διαφορών μεταξύ των εργαζομένων.
Η εκπαίδευση πρέπει να περιλαμβάνει:
• Διαπολιτισμική κατανόηση
• Βασικές τεχνικές καθαριότητας
• Εκπαίδευση στην ορθοσωμία, για την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας που σχετίζονται με τη κακή στάση σώματος
Κύριοι τομείς εστίασης για αναβάθμιση και ανακατάρτιση δεξιοτήτων περιλαμβάνουν:
• Εξυπηρέτηση πελατών με έμφαση στην κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς
• Προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη
• Εξειδικευμένες δεξιότητες στον τομέα της εστίασης
• Εκπαίδευση διευθυντών σε κοστολόγιο και γνώση προϊόντων
• Εκπαίδευση προσωπικού καθαριότητας και ορθοσωμίας
